Cách trồng mai thời nay
Ngày nay, tuy ko còn cảnh nhà nhà trồng mai toàn bộ như trước, dù mỗi nhà chỉ trồng khoảng năm bảy cây để ngày cuối năm cắt cành lấy hoa bác tết, nhưng bù lại có sự xuất hiện ngày càng phổ biến các vườn mai lớn có nhỏ có. Ngay tại Sài Gòn, nơi có mật độ dân cư đông nhất nước mà cũng có những vườn mai lừng danh lâu đời, vườn nhỏ nhất cũng rộng dăm bảy trăm mét vuông, còn vườn to rộng trong khoảng vài nghìn mét đến ba bốn mẫu đất.
Và ngày nay, đông đảo thị thành nào ở Nam Bộ cũng có những vườn mai rộng to do những nghệ nhân hoa kiểng lành nghề chăm sóc mai tháng 8
Tại thị thành Hồ Chí Minh có những địa danh trồng mai lâu năm cả nước đều biết tiếng như: Thủ Đức, Gò Vấp, Hóc Môn, Củ Chi... Còn các tỉnh thì có Bình Dương, Long An, Bến Tre, Tiền Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Sa Đéc (Đồng Tháp)...
Được biết, riêng tại thị trấn Hiệp Bình Phước (Thủ Đức) đã có đến hơn chục vườn mai của các nghệ nhân hoa kiểng Năm Quan, hai Dũng, Chín Nhỏ, Tư Công, Nhơn Hòa, 2 Chiếu, Chín Hiếu...
Cũng tại phường Hiệp Bình Phước này, trước đây hơn nửa thế kỷ, có ông Năm Giếng mà phổ quát nghệ nhân trồng mai đời sau ở địa phương này tôn là bậc thầy trong nghề ghép mai.
Vào thuở đó người nào cũng trồng mai cây (mai nguyên thủy) đâu ai biết tới nghệ thuật ghép ra sao. Chỉ riêng ông Năm Giếng vì quá yêu nghề nên mới gắng công mê mải Phân tích nghệ thuật ghép mai, và rốt cuộc ông đã thành công, rồi truyền nghề lại cho những đồng nghiệp khác.
Sau ông Năm Giếng thì đến ông Ba Thật, người có công sưu tầm những giống mai lạ, thi thoảng, quí để lấy cành giâm, mắt ghép... Nối tiếp công tác của ông Ba Thật thì đến ông Tư Liên, sau tới ông Ba Sồi trần Văn Ẩn...
Riêng ông Ba Sồi còn lừng danh với nghề trồng xương rồng....
Điều này cho thấy nghề trồng mai kiểng thời nay đã trở thành kỹ thuật hóa, và đây là nghề dễ kiếm ra tiền. Vậy, do đâu nghề trồng mai được phát đạt như vậy?
Câu trả lời là do cây mai ngày nay đã trở thành cây mai hàng hóa. Hiểu một cách thuần tuý, cây mai được coi là một thứ hàng hóa có thể bán, tậu như những thứ hàng hóa khác, chứ chẳng phải như cây mai vàng năm cánh ngày xưa, trồng chỉ để trong nhà lấy hoa chưng cúng, có dư ra thì đem tặng biếu cho hàng xóm láng giềng, vì có đem ra chợ bán cũng không có người mua!
Các loại mai được trồng
Ngày nay, trong các vườn mai lớn nhỏ phần đông cây mai được trồng là mai ghép, 1 vài ít là mai vật liệu (trồng để lấy gốc làm gốc ghép), mai bonsai cũng trồng ko phổ biến. Riêng mai nguyên thuỷ (mai cây ngày xưa) rất ít nơi trồng, vì không còn được thị trường ưa thích...
- Cây mai ghép: Cây mai ghép ngày nay chiếm được địa vị độc tôn trong các loại mai kiểng, vì có thị trường tiêu thụ mạnh.
Sở dĩ cây mai ghép được nhiều người yêu thích là nhờ cây có mẫu mã lạ, đẹp.
Cây mai này có thân cao tối đa chừng hai mét, được nghệ nhân hoa kiểng bỏ ra phổ biến công sức để tạo hình thế trong khoảng bộ rễ tới thân, cành mới mang được vẻ đẹp kết hợp cân đối, lại gọn nhẹ xinh xắn. Nó khác với cây mai nguyên thủy mọc tự dưng ở ngoài bờ bụi trông thô kệch làm sao.
Điểm đặc biệt tới độ lạ lẫm kỳ diệu ở cây mai ghép là nhờ vào tài ghép của nghệ nhân mà dù gốc ghép là cây mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí, nhưng nó lại ra hoa mai Giảo, hoặc mai Huỳnh Tỷ... Có cây trên cộng một gốc ghép mà lại nở phổ biến loại hoa, như cành thì mai trắng, cành lại mai vàng, hoặc mai xanh trông rất lạ.
Tùy ý thích của mỗi người một khác, nhưng thực tế cho thấy phần lớn người chơi mai ghép đều chỉ muốn chọn cho mình cây mai chỉ nở duy nhất một loài hoa như mai Giảo Thủ Đức (mỗi đóa có 12 cánh, xếp thành hai tầng), hoặc mai Huỳnh Tỷ, mai Cửu Long (mỗi đóa có 24 cánh, xếp thành 3 tầng)... Vì rằng trên mỗi cây mai chỉ nở một thứ hoa như vậy trông có vẻ tự nhiên hơn, đẹp hơn.
>>Đọc thêm: Cách xử lí lúc lá mai bị đốm vàng
Để nhận định một cây mai ghép đẹp, ta phải xét tới từng bộ phận như:
+ Bộ rễ: Bộ rễ được Nhận định là đẹp khi cây có rễ mọc khí sinh, lồi trên mặt chậu. Các rễ phải mọc lan ra phổ quát phía vừa giữ thế đứng vững cho cây vừa tạo được vẻ đẹp tự nhiên của cây mọc hoang dã ngoài khi không.
Phần thân: Mai ghép còn có tên là mai lùn, vì thân cây chỉ cao đến 2 mét, tính luôn chiều cao cái chậu. Nếu là cây mai lão thì phải có gốc to. Gốc (và cả những rễ lớn) nếu như có rộng rãi u nần nổi lên lại càng tăng cường thêm phần giá trị. Còn giả dụ đấy là mai tơ thì cây phải tròn, vỏ trót lọt láng.
+ Phần tán lá: Tán lá của cây mai ghép được Phân tích là đẹp ví như có hình trạng chóp như cây thông: Các cành phía gốc thì dài giúp tán rộng, càng lên cao phía ngọn các cành càng ngắn lại dần. Điều cần lưu ý là cành ở gốc không được để sà sát mặt chậu (che mệnh chung phần gốc) và cũng không quá cao (để trống chân). Cành thấp nhất chỉ nên cao cách mặt chậu chừng 15cm là vừa.
+ Phần lá: Cây mai ghép đẹp, lá của nó phải xanh tươi, chứng tỏ đó là cây được tưới bón toàn bộ, có sức sinh trưởng mạnh.
+ Phần hoa: Mai chỉ nở hoa vào dịp tết Nguyên đán. Chờ tết đến mới chọn cây có hoa đẹp theo ý mình thì ko bị lầm. Nhưng, ví như chọn cây mai vào những tháng giữa năm thì ta chỉ còn biết đặt trọn niềm tin vào người bán. Cho nên, ta nên tậu mai tại những vườn có uy tín lâu năm. Họ sẽ bảo đảm cho mình cây nào ra hoa mai Giảo, cây nào trổ hoa Huỳnh Tỷ... Chỉ những nghệ nhân hoa kiểng đa dạng kinh nghiệm, sống lâu năm trong nghề họ mới có khả năng phân biệt được đâu là cây mai ghép sẽ ra hoa 12 cánh, cây nào ra hoa 24 cánh...
Cây mai tuyệt đẹp
- Cây mai nguyên liệu: tại sao gọi là cây mai nguyên liệu?
Đây là từ trong nghề do các nghệ nhân hoa kiểng đặt ra để chỉ những cây mai trồng với mục tiêu chỉ sử dụng phần gốc của nó để làm gốc ghép.
Như quý vị đã biết, để phục vụ cây mai ghép, ta cần có trong tay những “nguyên liệu” sau đây: gốc ghép và cành ghép, mắt ghép.
Trước đây vài ba mươi năm, khi cây mai ghép chưa có thị phần rộng lớn như ngày nay thì việc tậu gốc ghép cho cây mai ghép hơi dễ dàng. Người có nhu cầu chỉ cần tìm những cây mai mọc hoang dại ngoài bờ bụi hay trong các vườn tược, bứng lên đem về dùng. Hoặc tìm mua mai cây ở các vựa bán mai kiểng, giá cũng không cao. Chỉ cần chọn những cây mai tơ, khỏe, không bị sâu bệnh, dù là mai vàng năm cánh, hay mai tứ quí đều được.
nếu chọn được những gốc “lão mai” có tuổi đời vài ba chục năm, có bộ rễ đầy u nần thì càng có giá tri hơn, lại càng mừng.
Thế nhưng, về sau này khi cây mai ghép có thị trường đa dạng thì nhà vườn nào hàng năm cũng cần có số lượng gốc ghép thật phổ biến, tới hàng trăm, thậm chí hàng nghìn gốc thì... Chỉ còn cách chủ động cung cấp gốc ghép tại chỗ mới có đủ mà sử dụng. Hơn nữa, nếu trồng dư ra đem bán lại cho người trong nghề cũng có lắm người mua.
Theo kinh nghiệm của rộng rãi nghệ nhân sống lâu năm trong nghề trồng mai thì gốc ghép được lấy từ giống mai vàng năm cánh có khả năng sinh trưởng tốt và ít bị sâu bệnh. Do vậy, cứ sau tết Nguyên đán độ một tháng, hoa của các cây mai vàng đã tàn rồi hột của nó trổ màu đen như hột mãng cầu ta (hột đã chín) thì lặt hết vào làm giống. Hột tươi lặt vào có thể đem gieo ngay hoặc chứa trong thau, trong thúng đặt vào nơi thoáng mát trong nhà, chờ một 2 tháng sau đem gieo cũng được.
Những hột mai già ví như ta không lặt hái thì cũng rụng xuống đất và mọc thành mai con.
Hột mai giống sau này sẽ được gieo trong vườn ươm.
lúc chọn được cuộc đất để làm vườn ương, trước tiên chủ vườn phải lo cuốc xới cho cuộc đất tơi xốp, bón lót phân chuồng hoai, phân rác mục cho gần như, sau đấy mới lên liếp để ương hột mai giống.
Liếp ương hột mai phải đủ cao, và chung loanh quanh phải tạo mương rãnh thoát nước hữu hiệu để tránh bị úng ngập trong tháng mưa bão hoặc lúc triều cường.
Chuẩn bị tốt công việc này thì việc trồng mai vật liệu mới gặt hái được thành công như ý.
Hột mai giống gieo trên liếp nên theo hàng lối, sao cho hàng cách hàng khoảng 20cm, và hột cách hột khoảng 10cm là vừa. Khi gieo hột vào liếp, ta nên dùng một cây que lớn bằng chiếc đũa ăn cơm, thọc sâu vào đất chừng 2cm rồi bỏ xuống lỗ đó một hột mai giống. Do hột mai có khả năng nảy mầm rất tích cực, có thể đạt đến mức sắp cả trăm % nên ta ko cần lo xa mà gieo một lỗ đến 2 ba hột giống.
Sau khi gieo hột xong, ta nên phủ một lớp mỏng rơm rạ khô trên khắp mặt liếp ương để che mưa nắng. Đồng thời phải tưới nước bằng vòi gương sen giúp đất liếp đủ ẩm để hột mai giống dễ nảy mầm.
lúc cây mai con lên cao cỡ gang tay hoặc hơn một tí là khi ta bứng chúng ra trồng vào chậu hoặc trồng nhất định ở ngoài vườn. Mỗi cây mai con nên bứng có bầu đất mới bảo quản được bộ rễ nguyên lành, nhờ ấy mà lúc trồng vào chậu hay trồng ngoài vườn cây mới ko mất sức và sinh trưởng tốt.
Mai con trồng trong chậu để chờ làm gốc ghép sau này, tuy cũng là trồng trợ thì, nhưng thời kì cũng đến vài ba năm hoặc lâu hơn. Vì vậy, đất trong chậu phải được bón phân tro phần đông, nhờ ấy cây mới đủ chất bổ dưỡng mà to nhanh.
nếu như mai con đem trồng ngoài vườn thì đất vườn cũng phải cày bừa kĩ, sau đấy lên liếp, bón lót như đất gieo hột giống trước đây.
Trên tiếp trồng lần này, ta phải đào hố có trục đường kính chừng hai gang tay, và sâu 30cm, dưới hố bón phân chuồng hoai mục, trộn tro trấu và mụn xơ dừa rồi mới đặt bầu mai con vô trồng. Cứ mỗi hố trồng một cây, sao cho hố cách hố 1m và hàng cách hàng 1m, đủ rộng cho cây mai con làm gốc chép lớn mạnh tốt sau này.
lúc cây mai con cao gần mét, thân to bằng ngón tay cái trở lên là có thể sử dụng làm gốc ghép được.
khi này chúng lại được đào lên với nguyên bầu đất rồi đặt trợ thì vào nơi mát mẻ để nhà vườn với kinh nghiệm nghề nghiệp lâu năm của mình Nhìn vào kỹ dáng thế của từng cây ra sao mà cưa bỏ những phần thân nhánh cho là không hợp cách. Sau đấy, phần gốc còn lại sẽ được trồng vào chậu và đặt vào chỗ có bóng râm mát mẻ chờ tháp ghép...
Việc chọn cành hay mắt ghép (bo) ko đòi hỏi phổ thông công sức như cách tạo gốc ghép vừa được diễn tả ở phần trên.
Như quí vị đã biết, thời gian khoảng chục năm đầu khi cây mai ghép thành lập, đa dạng người thích chơi những cây mai cộng một gốc cơ mà trổ phổ thông sắc hoa như mai vàng (hoàng mai), mai trắng (bạch mai), mai xanh (thanh mai)... Cho rằng tương tự mới lạ, mới quí. Nhưng càng về sau, khách chơi mai lại thích mai vàng. Những cây mai ghép chỉ được ghép một thứ mai quí như mai Giảo 12 cánh, hoặc mai Huỳnh Tỷ 24 cánh, đều là mặt hàng được đa dạng người chọn mua. Quí vị đã biết, những giống mai nổi tiếng này ra hoa đóa lớn, hoa có nhiều cánh, xếp thành phổ biến tầng, màu sắc lại tươi tỉnh nên càng nhìn càng ưa...
Để có đủ cành ghép và mắt ghép (còn gọi là bo hay vảy), nhà vườn phải trồng một số cây mai Giảo, mai Huỳnh Tỷ. Có chủ động được việc này mới có đủ nguyên liệu mà ghép mai.
Dù ấy là những giống mai quí nhưng vì trồng chỉ với mục đích thu hoạch cành và mắt (bo) sau này để ghép vào gốc ghép, nên ta có thể trồng bằng kỹ thuật hữu tính là ương bằng hột, hoặc bằng cách giâm cành cũng được.
Cây mai nếu trồng với mục tiêu này, hằng ngày chỉ cần lo tưới bón cho cây, và phòng trừ sâu rầy bệnh hại để giúp cây sinh trưởng tốt. Nhà vườn ko cần bỏ công sức ra uốn tỉa, tháp ghép để tạo dạng hình như đối với những cây mai kiểng khác.
Cũng xin được diễn đạt thêm là khi ghép mai phải chọn lấy những cành tươi tốt, ko được non quá mà cũng không già quá, vì chúng sẽ mất khả năng mọc mạnh.
Còn chọn mắt ghép thì chọn lấy mắt lá hoặc chồi non mới nhú mới tốt. Hơn nữa cách ghép mai chuyên nghiệp là cành và mắt khi tách rời khỏi cây mẹ thì nếu được ghép ngay trong ngày mới có khả năng sống cao. Chính vì những lẽ đó nên phần nhiều người trồng mai ghép phải dành ra một khoảnh đất để trồng mai nguyên liệu, để lúc nào cần là có sẵn mà sử dụng.
- Cây mai nguyên thủy: Mai nguyên thủy là tên gọi mới được đặt ra của cây mai mà người mình trồng với mục đích cắt cành lấy hoa bác cúng trong ba ngày tết thuở xưa.
nói rõ ra, cây mai nguyên thủy là giống mai vàng 5 cánh, trong ấy có các giống mai trâu (châu), mai sẻ, mai cánh tròn, mai cánh dún, mai thơm... Ngày nay rất ít người trồng, mà người trồng cũng ko có các bạn, nên nhà vườn chừa đất để trồng mai ghép bán được giá hơn.
Cây mai nguyên thủy như phần trên chúng tôi đã biểu thị, chỉ được trồng để lấy gốc ghép mà thôi.
- Cây mai bonsai: Trong phổ thông vườn mai hiện nay, ngoài số lượng mai ghép chiếm đa số, còn có một vài chậu mai bonsai được trồng, vì cũng là mặt hàng bán chạy nhờ có một lượng đáng nhắc khách hàng riêng.